Opis miejsca

Historia

Zamek malborski w obecnej postaci wznoszony był przez prawie dwa wieki. Od początku zamek był wznoszony jako nowa siedziba dla konwentu, która dotychczas mieściła się w Zantyrze. Trwające blisko czterdzieści lat rozbudowa przekształciła dom konwentualny w silnie umocniony Zamek Wysoki. Otoczony głębokimi fosami i kilkoma pierścieniami murów obronnych zawierał szereg reprezentacyjnych pomieszczeń. Między innymi Święty Kościół pod Wezwaniem Najświętszej Marii Panny powiększony o nowe Prezbiterium i położoną pod nim Kaplicę Świętej Anny – miejsce pochówku wielkich mistrzów. Dawne podzamcze także uległo rozbudowie stając się obszernym i funkcjonalnym Zamkiem Średnim dostępnym dla rycerzy – gości z Europy Zachodniej.
Oprócz pomieszczeń mieszkalnych, znajdował się tu Wielki Refektarz – największa sala na zamku, przykryta pięknym sklepieniem palmowym, Infirmeria dla starszych i chorych braci oraz Pałac Wielkich Mistrzów.
W XIV i pierwszej połowie XV wieku założono i rozbudowano trzecią część warowni – Zamek Niski zwany odtąd Przedzamczem. Umieszczono tu między innymi Karwan – wielką zbrojownię na działa i wozy bojowe, spichlerz nad brzegiem Nogatu oraz szereg budynków gospodarczych. Powstała również Kaplica pod Wezwaniem Świętego Wawrzyńca, przeznaczona dla służby zamkowej. Całość otaczały fosy i mury obronne z licznymi wieżami, połączone z umocnieniami miasta Malborka.
W trakcie Wojny Trzynastoletniej, w czerwcu 1457 roku Malbork zajęły wojska polskie. O zamek odtąd troszczyli się polscy królowie traktując go jako jedną ze swoich rezydencji. Zamek Wysoki otrzymali Jezuici, przedzamcze nadal mieściło warsztaty rzemieślnicze i zabudowania gospodarcze. W pierwszej połowie XVII wieku powstały głównie od strony wschodniej nowe fortyfikacje – bastiony w obwodzie wałów i murów bastei.
Po I rozbiorze Polski Malbork znalazł się w granicach Prus. Władze przeznaczyły go pod koszary dla wojska i warsztaty tkackie. Zaczęto również rozbierać niektóre mury dla pozyskania surowca.
Miasto i zamek bardzo mocno ucierpiały w trakcie działań wojennych. Przez pierwszych pięć powojennych lat zrujnowana warownia pozostawała w gestii Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie. Planowano otwarcie w niej filii stołecznej placówki. W tym celu rozpoczęto pierwsze prace zabezpieczające i porządkowe, rozminowano teren zamku i naprawiono bramy. Bardzo ważnym przedsięwzięciem było wówczas naprawienie dużej części uszkodzonych dachów, co zabezpieczyło zabytek przed szkodliwymi działaniami atmosferycznymi do czasu planowanej odbudowy. Przez dziesięć kolejnych lat zamkiem opiekowało się Polskie Towarzystwo Turystyczno – Krajoznawcze. Nieustanne zwiększanie się ruchu turystycznego spowodowało, że podjęto dalsze prace porządkowe i remontowe. Miały one jednak charakter doraźny i wykonywano je bez szczegółowej dokumentacji. Pod koniec lat pięćdziesiątych inicjatorem działań na rzecz ochrony i uporządkowania zabytku stał się Społeczny Komitet Odbudowy Zamku, utworzony przez miejscowych działaczy kulturalnych. Prace nabrały wyraźnego ożywienia, a Komitet podjął ponadto starania o zorganizowanie w zamku instytucji muzealnej. Z dniem 1 stycznia 1961 roku gospodarzem obiektu stało się nowo utworzone Muzeum Zamkowe, będące placówką centralną, podległą bezpośrednio Ministerstwu Kultury i Dziedzictwa Narodowego w Warszawie.

Mapa